Vroeger, echt heel vroeger, was het duidelijk wat het gevaar was. Het was een leeuw, voedselschaarste, uitdroging… Duidelijke problemen met een voor de hand liggende oplossing. Bij een leeuw was het ofwel vechten, of vluchten. Meestal dat laatste. Als je het overleefd had dan kwam je lichaam weer tot rust.

Ons stress systeem is gemaakt voor echte leeuwen. Hiermee bedoel ik: Acute stress. Hier kan ons lichaam goed mee omgaan en wordt geregeld door het autonoom zenuwstelsel. Gevaar is ‘aan’ (van het sympatisch zenuwstelsel) en de oplossing gevonden (vluchten en overleven) is ‘uit’ (activatie van het parasympatisch zenuwstelsel) wat betekent dat je weer tot rust komt.

Tegenwoordig hebben we vaak geen idee meer wat onze leeuw is. We voelen ons opgejaagd, onder druk staan. Er ‘moet’ zoveel en er is zo weinig tijd. We staan continu AAN…. maar waar is de UITknop? Ons systeem is niet gemaakt voor chronische leeuwen. Deze vorm van stress put je lichaam uit en veroorzaakt een heel scala aan gezondheidsproblemen op lange termijn. Het probleem zit hem er in dat chronische stress (een beetje stress maar heel erg lang) er uiteindelijk voor zorgt dat je vast komt te zitten in de stress reactie en de stofjes mist om te ontspannen. Je kan niet meer UIT.

Dit uit zich in gejaagdheid, repeterende gedachten, hoge ademhaling en hartslag, het gevoel dat er ‘iets’ gaat gebeuren, angst, onrust, altijd bezig willen (moeten) zijn, irritatie of zelfs agressie of juist helemaal nergens meer toe komen (en het toch altijd druk hebben), niet kunnen ontspannen zonder drankje of blowtje, keihard moeten sporten elke dag om een beetje sane te blijven …

Als je iets hiervan herkent zit je in het ‘overleven’. Dit kan een lijf erg lang volhouden maar eindigt uiteindelijk in een burn-out. Een bijnieruitputting.

Wat is stress precies?

Wat doet dit met je lichaam en hoe kun je chronische stress verminderen? Stay with me. Stress kan van buitenaf ontstaan zoals bij een leeuw die jou op wil eten. Het kan ook iets van binnenuit zijn zoals uitdroging bij vochtgebrek. Dit zijn concrete vormen van stress. In principe bedoel ik met stress: ‘er is iets aan de hand en dit moet worden opgelost’. In reactie op dit ‘iets’ wordt er een cascade aan stofjes in gang gezet die jou allemaal helpen richting de oplossing. Je zou kunnen zeggen, je stress systeem gaat ‘aan’. Wanneer je de oplossing hebt gevonden en je hebt het overleefd dan mag je weer in de rust stand. Dit is ‘uit’. Eigenlijk is het niet uit maar ‘niet meer aan’. Aan en niet aan worden allebei geregeld door cortisol, ons stress hormoon. Aan gebeurt automatisch bij elke vorm van stress. Uit kan alleen wanneer de juiste oplossing gevonden is. eigenlijk is het woord ‘stresshormoon’ niet helemaal juist. Cortisol is het hormoon waardoor de stress weer afgeschakeld kan worden. Daarom worden er ook cortisolpreparaten gebruikt om ons immuunsysteem plat te leggen bij ontstekingen.

Cortisol reguleert dus stress. Wat cortisol naast stress reguleren nog meer doet is dus ons immuunsysteem remmen. Zo kan er meer energie naar de spieren. Wanneer er een leeuw voor je neus staat heb je meer aan spieren dan aan een immuunsysteem. Die wordt wel weer aangezet als het acute gevaar geweken is.

Chronische stress

Waarom is dit belangrijk om te weten? Dat is omdat, vooral de afgelopen 2 jaar, veel mensen continu achterna gezeten worden door een ingebeelde leeuw. Of je nou stress hebt omdat je moet rennen voor je leven, omdat je bang bent voor virussen, stress om het wel dragen van mondkapjes of om het niet dragen er van, voor je lichaam maakt het geen verschil. Stress is stress en je lichaam reageert precies hetzelfde. Het probleem bij langdurige stress is, je bent aan, maar waar zit die uit knop! Je hebt een gepaste oplossing nodig. Komt die oplossing er niet? Dan is de kans er dat je richting een burn-out koerst. Daar komt bij: bij een ingebeelde leeuw heb je een chronisch geactiveerd stress systeem en je immuunsysteem staat op non-actief. Je bent nu dus juist vatbaarder voor infecties.

Gelukkig kun je zelf heel veel doen nu je dit weet.

Wat te doen
Twee dingen. De eerste ligt voor de hand. Ga kijken naar wat jou onrust bezorgd. Waar staat jouw leeuw voor? Zoek dus naar de oorzaak. Als je de leeuw hebt geïdentificeerd vraag je dit dan af: Kun je er iets aan doen? Ja? Doen het. Kun je er niks aan veranderen? Stop met zorgen maken. Het is volstrekt zinloos. Accepteer en zoek een manier om er mee te leven.

Tijdens je zoektoch kun je nog iets doen om jezelf te helpen ontspannen. Het is een truc om je lichaam een beetje te misleiden. Je kunt met behulp van acute stressprikkels, je chronische stress verminderen. Je lichaam kan immers ‘uit’, bij de gratie van helemaal ‘aan’.
Kou is ACUTE STRESS! Dit is de ‘aan’ knop. Je brengt je lichaam in een staat van overleven waardoor je cortisol zijn plafond kan bereiken. Ik kan je verzekeren, hierna kan je echt uit. In deze tijd van het jaar is koude training iets lastiger natuurlijk dan wanneer het buiten vriest. Voor wie geen zin heeft om met zakken ijs te slepen, koud douchen werkt ook. Minimaal 30 seconden en dit stapje voor stapje uitbreiden.

Voor wie kou nog een bruggetje te ver is kan met ademhaling aan de slag. De verbonden ademhaling zoals onder andere Wim Hoff het doet brengt je centraal zenuwstelsel tot rust. Op youtube zijn tal van filmpjes te vinden over hoe je dit veilig kunt toepassen. Voor mij een dagelijke routine geworden om de dag mee te starten.

Wat er gebeurt als je deze dingen frequent gaat toepassen is dat je gaat merken dat je beter met stress kan om gaan. Dezelfde stressoren zijn er nog wel, maar de leeuw blijkt ineens toch meer te lijken op een lief poesje. Oke, dat is misschien wat overdreven, maar je gaat zeker een beter incasseringsvermogen krijgen. Daarnaast zal de stress reactie minder lang duren en kun je steeds sneller weer in de ontspanning komen. Stress-handling wordt dit genoemd. Ginseng, valeriaan, curcuma, omega 3 en ashwaganda helpen hier bij.

Zorg goed voor je ruimtepak. Bedenk ook dat chronische stress je berooft van je vitamines en mineralen. Voor een sterk immuunsysteem en de aanmaak van hormonen zijn een aantal zaken nodig. Eet veel groenten in variatie en combineer dit met eiwitten en gezonde vetten.
Juist in tijden van stress zijn mensen geneigd meer suiker en junkfood te eten en meer alcohol te drinken. Dit is logisch. Het ontspant even en geeft een kort beloningsgevoel maar uiteindelijk put je jezelf uit. Slik, wanneer het gezonde leefpatroon toch even niet lukt dan wat extra vitamines en mineralen. Een goeie multi bijvoorbeeld. Wat niet mag ontbreken is vitamine D, C, selenium, zink en omega 3. Ben je geen visliefhebber? kies dan voor een goede visolie of algenolie.
Ook beweging is erg aan te raden voor een sterk weerbaar lijf. Dit ruimtepak is het enige pak dat je hebt tijdens dit verblijf op aarde. Zorg er daarom goed voor. En bovenal, wees mild. Voor jezelf en anderen. Dit is tevens een ‘note to self’.

Ineke Eebes

Disclaimer: raadpleeg voor het juiste gebruik van supplementen een specialist. Vooral wanneer je medicatie gebruikt of gezondheidsproblemen hebt.